EDEBİYATTA SEMBOLİZM

[cellat0640]

sembolizm nedir - sembolizm akımı - sembolizmin özellikleri - senbolist sanatçılar ve eserleri - şiirde lirizm
Sembolizm sözcüklerin musikisi ve sembollerin yardımıyla duyguların en küçük parçalarına inmeye çalışan bir edebi akımdır.

1855-1890 yılları arasında önce Fransa’da sonra diğer Avrupa ülkelerinde gelişmiş parnasizme tepki olarak doğmuş bir akımdır. Sembolistlere göre gerçeği olduğu gibi anlatmak mümkün değildir. Çünkü dünyada gördüğümüz şeyler kişiler üzerinde değişik etki bırakır. Charles Baudelaire bu akımın öncülüğünü yapmıştır.

Sembolizmin başlıca özellikleri

* Duygu ve düşüncelerin anlatımında “semboller” önemli rol oynar. Her nesne bir semboldür. Dışarıda gördüklerimizlegerçekte var olan; fakat evrende göremediklerimiz arasındaki ilişkiyi semboller sağlar.
* “Kapalılık” bu akımın başka bir özelliğini oluşturur. Herkes bir şiirden değişik anlamlar çıkarabilir.
* “Sessizlik” “siliklik” (alacakaranlık güneşin batışı ay ışığı durgun sular gölgeler sararmış yapraklar ıssız parklar…) sembolizmi süsler.

* “Müzik” şiirde “amaç” olarak kullanılmıştır. Şiir sözden çok müziğe yakın olmalıdır. Burada “müzik” ile kastedilensözcüklerin ruhumuzda yarattığı uyumdur.
* Şiire “lirizm” egemendir. Sembolistlere göre “şiir okuyucuların ruhunda tatlı duygular uyandırmalıdır.”
* “Öznellik” ve bunun sonucu olarak “yorum” sembolist şiirin özelliklerindendir. Şiiri okuyan herkes farklı yorumlamalıdır.
* Dil sanattan anlayanlara hitap eder; bu nedenle genelde ağırdır.
* Daha çok şiir dalında eserler verilmiştir.
* Serbest vezin kullanılmış nazım biçimi olarak müstezat tercih edilmiştir.

Tanınmış Sembolist Sanatçılar ve Eserleri:

* Charles Baudelaire: Elem Çiçekleri (Istırap Çiçekleri)
* Paul Marie Verlaine: Güftesiz Şarkılar Hikmet Lanetlenmiş Şiirler
* Arthur Rimbaud: Sarhoş Gemi
* Stephane Mallarme: Poesies Divagations
* Paul Valery: Charmes
* Maeterlinck: La Princesse Maleine (oyun) Mavi Kuş (oyun)

Türk Edebiyatında Sembolizm:
Ahmet Haşim Cenap Sahabettin Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Muhip Dıranas Ahmet Hamdi Tanpınar… gibi sanatçıların şiirlerinde sembolizmin özelliği görülmektedir.

Örnek Soru:

Özellikle hayal lirizm sözden çok musikiye yaklaşma güzelliği uyandırma gölgecilik sessizlik alacakaranlıklar serbest nazma kaçış musiki gücü olmayan sözcükleri ayıklama sanatçının duyuş gücü ile okurun seziş gücüne bağlanma bu anlayışın en belirgin özelliklerindendir.

Bu parçada sözü edilen edebi akım aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sembolizm
B) Sürrealizm
C) Dadaizm
D) Parnasizm
E) Romantizm

Cevap: A

Uygulama:

Aşağıda verilen sanatçıların bağlı oldukları akımları verilen boşluğa yazınız:
* Mallarme
* Gautier
* Tevfik Fikret
* Balzac
* Lamartine
* Baudelaire

Sembolist Şiir Örnekleri

SONE
Derdim yeter sâkin ol dinlen biraz artık!
Akşam olsa diyordun işte oldu akşam
Siyah örtülerle sardı şehri karanlık;
Kimine huzur iner gökten kimine gam.

Bırak şehrin iğrenç kalabalığı gitsin
Yesin kamçısını hazzın sefil cümbüşte
Toplasın acı meyvesini nedâmetin
Sen gel derdim ver elini bana gel şöyle.

Bak göğün balkonlarından geçmiş seneler
Eski zaman esvaplarıyla eğilmişler;
Hüzün yükseliyor güler yüzle sulardan.

Seyret bir kemerde yorgun ölen güneşi
Ve uzun bir kefen gibi doğuyu saran
Geceyi dinle yürüyen tatlı geceyi.
(Charles Baudelaire’den çeviren: Sabahattin Eyuboğlu)

GÖK ÖYLE MAVİ
Gök öyle mavi öyle durgun
Damlar üzerinde! Yeşil bir dal sallanadursun
Damlar özerinde.
Ürpertip gökyüzünü birden
Bir çan tın tın eder Bir kuştur şu ağaçta öten
Türküsünü söyler
İşte hayat! Aç gözünü gör
Bak ne kadar sade. Her günkü sakin gürültüdür
Şehirden gelmekte.
Ey sen ki durmadan ağlarsın
Döversin dizini Gel söyle bakalım ne yaptın N”ettin gençliğini?

Paul Verlaine (Çev. Cahit Sıtkı Tarancı)

ŞİİR SANATI
Musiki her şeyden önce musiki; Onun için tekli mısradan şaşma. Kıvrak olur erir havada sanki; Ağır aksak söyleyişe yanaşma.

Güzel sözler tül ardında görünsün Gün ışığı titremeli şiirinde Ak yıldızlar maviliğe burunsun Ilgıt ılgıt sonbahar göklerinde

Tut belâgati boğazından sustur El değmişken bir zahmete daha gir Kafiyenin ağzına da bir gem vur Bırakırsan neler yapmaz kim bilir?

Hep musiki biraz daha musiki Havalanan bir şey olmalı mısra Deli bir gönülden kalkıp gitmeli Başka göklere başka sevdalara
Paul Verlaine (Çev. S. Eyüboğlu – Melih Cevdet Anday)